મજબૂતીકરણ એ સ્નાયુઓની તાણ પેદા કરવાની ક્ષમતા છે. આ તાણ શરીરના હાડકાંને સ્થિર અને ગતિશીલ કરવા માટે જવાબદાર છે. મજબૂતીકરણ એ કસરતની તાલીમ છે જેનો હેતુ સ્નાયુઓની શક્તિ વધારવાનો છે. તે કોઈપણ ઉંમરે આરોગ્ય જાળવવામા મદદરૂપ છે. સ્ટ્રેન્થ ટ્રેઈનીંગ ડી-કન્ડીશનીંગ માટે, એકંદર તાકાત વધારવા માટે અથવા બોડી બિલ્ડીંગ માટે કરી શકાય છે.
તેમાં શું કરવાનું હોઈ છે?
વ્યાયામ વ્યાવસાયિક અથવા ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ સાથે શરૂઆત એ યોગ્ય રીતે તાલીમ મેળવવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ યોગ્ય મજબૂતીકરણ કસરત કાર્યક્રમની તપાસ કરે છે અને નિદાન કરે છે. તેઓ ધ્યેયો નિર્ધારિત કરી અને ધ્યેયોને પૂરા કરવા માટે કસરતની વ્યવસ્થા તૈયાર કરાવે છે.
મજબુતીકરણની પ્રક્રિયામાં મદદ કરવા માટે લક્ષ્યો નક્કી કરવામાં આવે છે. ધ્યેયો આવા હોવા જોઈએ:
- વિશિષ્ટ
- માપી શકાય તેવું
- પ્રાપ્ય
- વાસ્તવિક
- સમય આધારિત
મજબૂતીકરણમાં સરળ કસરતનો સમાવેશ થઈ શકે છે પરંતુ વ્યાયામની આવર્તન અને દરેક કવાયતમાં કરવામાં આવતા પ્રયત્નો લક્ષ્યોના આધારે અલગ અલગ હશે.
મજબુતીકરણ માટે વિવિધ તકનીકો કઈ છે?
વિવિધ સ્નાયુ સક્રિયકરણ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ ઇજાને ઘટાડવા અને સ્નાયુની શક્તિના વિકાસમાં મદદ કરવા માટે થાય છે. કસરતમાં સમાવિષ્ટ સંતુલિત કસરત કાર્યક્રમમાં આ પ્રકારના લોડિંગનો સમાવેશ થઈ શકે છે:
- આઇસોમેટ્રિક સંકોચન
- કોન્સેન્ટ્રિક સંકોચન
- એક્સેન્ટ્રિક સંકોચન
આઇસોમેટ્રિક સંકોચન એ છે જ્યારે સ્નાયુ પોતાની લંબાઈમાં કોઈ ફેરફાર કર્યા વિના સંકોચન કરે છે, તે માત્ર સ્નાયુનું સતત સક્રિયકરણ છે. આઇસોમેટ્રિક સંકોચન શરીર પર ઓછું તાણ લાવે છે અને તેથી ઇજા પછી તરત જ તેનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
એકાગ્ર સંકોચન એ છે જ્યારે સ્નાયુ ટૂંકી અથવા સંકુચિત થાય છે દા.ત. જ્યારે વ્યક્તિ કોણીને વાળતી વખતે હાથને ખભા પર ઉઠાવે છે, ત્યારે દ્વિશિર ટૂંકા થઈ જાય છે. મોટાભાગની રમતગમતની હલચલ દરમિયાન કેન્દ્રિત સંકોચન એ આપણા શરીરની સામાન્ય ક્રિયા છે.
તરંગી સંકોચન એ છે જ્યારે સ્નાયુ તેના સંકોચનને ટકાવી રાખે છે જ્યારે સ્નાયુ લંબાય છે દા.ત. દ્વિશિર લંબાયા હોઈ અને કોણી પણ સીધી હોઈ ત્યારે સ્નાયુમાં તણાવ જળવાઈ રહે છે. સ્નાયુ બલ્ક તરંગી સંકોચન દ્વારા વધુ દરે વિકસિત થાય છે.
વ્યાયામો સરળ હલનચલનથી શરૂ થાય છે અને મજબૂતી વિકસાવતા હોવાથી પ્રગતિ કરે છે. મજબૂતીકરણ વ્યાયામો ત્યારે અસરકારક હોય છે જ્યારે સ્નાયુઓ વધુ પડતા ભારણ કરે છે. કેટલાક વ્યાયામો છે:
- ગુરુત્વાકર્ષણ સામે વ્યાયામ
- પાણીના પ્રતિકાર સામે વ્યાયામ
- પ્રતિકારક પટ્ટી સામે વ્યાયામ કરવી
- વજન સાથે વ્યાયામ
- તમારા શરીરના વજનનો ભાર તરીકે ઉપયોગ કરીને વ્યાયામ
મજબૂતીકરણથી કોણ લાભ મેળવી શકે છે?
વિશિષ્ટ સ્નાયુઓ અથવા સ્નાયુઓના જૂથની તાકાત વધારવા ઇચ્છતા દર્દીઓને સ્નાયુઓ મજબૂત બનાવવાના વ્યાયામથી લાભ થઈ શકે છે. ઇજા પછી, જે દર્દીની સ્નાયુ ઇજા પામી છે, તે સ્નાયુની તાકાત અને સમૂહ મજબૂત બનાવવા માટે સ્નાયુ મજબૂત બનાવવાના વ્યાયામ ઉપયોગી છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં બાળકોમાં વિલંબિત માઇલસ્ટોનને કારણે વૃદ્ધિમાં ઘટાડો થાય છે, વૃદ્ધિ વધારવા માટે સ્નાયુ મજબૂત બનાવવાના વ્યાયામ કરી શકાય છે. આ વ્યાયામો ઉર્જા ખર્ચ પણ ઘટાડી શકે છે કારણ કે સ્નાયુઓ વધુ કાર્યક્ષમ છે અને આમ કાર્યક્ષમતા સુધારે છે, તેથી ઇજાનું જોખમ ઘટાડે છે અને વ્યક્તિને પડવા અને ફ્રેક્ચર થવાની સંભાવના ઓછી બનાવે છે.
